Nazwa tańca pochodzi od słowa obracać się – obertas, zdrobniale oberek. Zdaje się być tańcem powstałym na Kujawach, tam przynajmniej było niegdyś główne jego siedlisko. Stał się on tańcem powszechnym w całej Polsce i to sprawiło, że nie nadano mu nazwy od jakiejś ziemi, jak w przypadku krakowiaka, mazura czy kujawiaka. W wielu okolicach był jedynym tańcem ludu.
Pierwsze wzmianki o obertasie pochodzą z wieku XVII. Jednak dopiero pod koniec wieku XIX oberek stał się tańcem różnych warstw społecznych.
Oberek posiada metrum trójdzielne 3/8, przy czym wszystkie trzy nuty taktu akcentowane są z równą siłą lub akcent ten przenosi się na którąkolwiek nutę (lub na dwie) taktu. Czasami akcentuje się drugą i trzecią zostawiając pierwszą słabą. Pierwsza własność daje mu poniekąd rytm zdrobniałego poloneza (trzy krótkie równej siły nuty, gdy polonez ma trzy długie). Stąd też w Krakowskiem był nazywany drobnym. W Płockiem nazywano go wyrwasem. Inne spotykane nazwy to: drygant, zwijacz, okrągły.
Również w zależności od regionu tańczony był w różnym tempie: mniej żwawo w Wielkopolsce i Kujawach, żywiej nieco na Mazowszu i Podlasiu, a najżywiej w Krakowskiem. W oberku stosowano również krótkie przyśpiewki.
Najważniejszą cechą oberka jest podkreślanie akcentu wydłużoną wartością ostatniej nuty we frazie lub, w oberkach bardzo szybko granych o jednolitej rytmicznie i płynnej melodyce, ostre zaakcentowanie ostatniej nuty w okresie. Oberek niekiedy poprzedzony jest czterema taktami wstępu, który może także pełnić rolę łącznika. Grany jest on na jednym dźwięku, stanowiącym dominantę lub tonikę melodii, którą poprzedza.
Melodyka typowych oberków nie posiada wielkich skoków instrumentalnych, niewielkie jest zróżnicowanie materiału melodycznego, a sama melodia zbudowana jest często na progresywnie przesuwanych motywach.
Melodyka oberków jest często figuracją melodyczną, mającą kształt rozłożonego trójdżwięku lub akordu, albo biegników opisujących poszczególne dżwięki melodii. Inną ważną cechą melodii oberkowych jest zakończenie ich na dominancie, co pozwala na powrót do zasadniczej melodii.
Oberek wprowadził wiele ludowego żywiołu do muzyki narodowej. W muzyce artystycznej można spotkać oberki w twórczości F. Chopina, H. Wieniawskiego, G. Bacewicz, R. Statkowskiego. Oberki do tańca towarzyskiego, odbiegające od wzorów ludowych, komponowali O. Kolberg, L. Lewandowski, K. Namysłowski, F. Dzierżanowski i inni.
